Ayçiçek Yağı, Hikayesi ve Özellikleri

Ayçiçek Yağı, Hikayesi ve Özellikleri

 Ayçiçek yağı nedir ?

  
Ayçiçek yağı ayçiçeği bitkisinin çekirdeklerinden başka bir deyişle tohumlarından elde edilen açık sarı renkli ve hafif tadı olan bitkisel bir yağdır. Yapısında bol miktarda doymamış yağ asitlerini barındırır ve genel itibari ile besin amaçlı kullanılır.Bunun yanında Biyodizel yapımında ve ilaç saniyinde kullanılmaktadır. Ayçiçek yağı dünyada en çok üretilen dört bitkisel yağdan birisidir.
 
 

Ayçiçek Yağının Hikayesi:

 
Ayçiçek yağının kullanılması bundan 300-400 yıl öncesine kadar Kuzey Amerikalılar 'a dayanmaktadır. Tahminlere göre ayçiçeğinin Avrupa'ya gelmesi İspanyolların aracılığıyla olmuştur. İspanyollar yağı İtalya 'ya Almanya'ya ve Fransa'ya getirmişlerdir. Bu ülkeler bitkiyle daha çok tanışmış olmalarına rağmen günümüzde dünyada ayçiçek yağı üretiminin başını Rusya çekmektedir. Bunu ikinci sırada Avrupa Birliği ülkeleri takip etmektedir. Diğer iki önemli üreticide Arjantin ve Ukrayna'dır. Yapılan tahminlere göre dünyada 11,5 Milyon ton (2008-2009)  ayçiçek yağı üretimi yapılmaktadır.
 
  
Özellikleri :
 
Soğuk presleme yöntemiyle elde edilmiş ayçiçek yağı genel itibari ile açık sarı renginde olur. Bunun yanında  sıcak presleme yoluyla elde edilmişi ise kırmızımsı renkten olur. Ekstraksiyon ve arıtma işlemlerinin uygulanması ile yağın rengi tekrar sarımsı ve açık bir rengi alır. Ayçiçek yağı neredeyse kokusuzdur. Eğer iyi bir şekilde koklanırsa hafif aromatik yağ kokusu ya da daha çok fıstık fındık kokusuna benzeyen bir kokuya sahip olduğu görülür.Tadıysa genel ititbari ile hafifitir.
 
Ayçiçek yağının içinde bulunan yağ asitleri genel itibariyle tohumdan tohuma değişiklik göstermektedir. Geneleksel tohumlarla elde edilmiş olan yağın yağısında % 48 – 74 arasında doymamış yağ asitlerini ihtiva eder. Yanlız buradaki tekli veya çoklu doymamış yağ asitleri mahsulden mahsule farklı oranlarda olabilmektedir.
 
Bunun yanında “Yüksek oleik ayçiçeği ” denilen ayçiçeklerin çekirdeklerinden elde edilmiş yağın yapısında doymamış yağ asitlerin oranı geneleksel ayçiçeğinden elde edilmiş yağın oranına göre daha düşüktür. Yüksek oleik ayçiçeğinden elde edilmiş yağın %10 civarında doymamış yağ asiti bulunmaktadır. Bununla sıcağa karşı dayanıklılığı artmaktadır.
 
Genel itibari ile bitkisel yağ asitleribüyük oranda Trigliserit ' e bağlanmış Gliserin' den oluşmaktadır. Ayçiçek yağının yapısındaki serbest yağ asitlerinin miktarı %1,8 in altındadır. Buna karşılık yapısında yüksek oranda E vitamini bulunmaktadır. Bu özelliğinden dolayı ayçiçek yağı depolama için daha elverişli bi hal almaktadır.
 
 
NASIL ÜRETİLİR
 
Ayçiçek yağı elde etmek için öncelikle olgunlaşmış bitkinin çekirdekleri alınır. Daha sonra bu tohumlar soyulur ve  öğütülür. Bu işlemlerden sonra birçok bitkisel yağdan yağ elde etme biçimi olan soğuk presleme yöntemi kullanılır. Burada soyulmuş ve öğütülmüş çekirdeklerden yağ elde edilir. Bunun yanı sıra büyük fabrikalarda genel itibariyla sıcak presleme yöntemi kullanılır. Yanlız bu yöntemim kullanıldığı yerlerde yağı istenmeyen parçacıklardan temizlemek için ekstra arıtma işleminden geçirilir.
 

SAKLANMA KOŞULARI
 
Üretilen yağlar satışa sunulmadan önce depolanmaktadır. Bu işlem sırasında bazı şartlara dikkat etmek gerekmektedir. Bitkisel yağlar genel itibarıyla 20 C 'in altındaki sıcaklıklarda ve güneş ışığına direk maruz kalmayacak şekilde depolanmaktadır. Ayçiçek yağı bu şartlar sağlandığı zaman en fazla 12 ay bozulmadan depolanabilir .
 
KULLANIM ALANLARI
 
Mutfakta vazgeçilmez yemeklik bir yağ olarak kullanılmasının yanı sıra ilaç sanayide ve endüstriyel amaçlar içinde kullanılmaktadır. Bitkisel yağlar genel itibari ile yemeksel yağların en değerlileridir. Çünkü hem pişirmek için kullanılabildiği gibi bazı pişirilmeyen yiyeceklerin tadını artırmak için de kulalnılmaktadır. Örneğin salatada, tatlı yapımında, soslarda, kızartmalarda ve daha sayamadığımız birçok yiyeceğin yapım ya da sunum esnasında bitkisel yağlar bir numaralı tercih olarak yerini almaktadır. Yüksek oleik ayçiçeğinden elde edilmiş yağlar yüksek sıcaklıklarda daha dayanıklı olduklarından, genel itibarıyla kızartmalarda tercih edilmektedir.
 
Endüstriyel alanda ise daha çok boya sanayisinde kullanılmaktadır. Bunlara evlerimizi boyalamak için kullanılan yağlı boyaları ve sanatçıların resim çizmek için kullanıldıkları boyaları örnek olarak verebiliriz. Bunun yanında deri endüstrisinde ve gıda sanayisinde de kullanılmaktadır. Bu saydığımız kullanım alanları dışında bazı Avrupa birliği ülkelerinde ekolojik yakıt olarak da kullanılmaktadır. Avrupa 'da 2007 yılında üretilen ayçiçek yağının %10 'na yakını ekolojik yakıt olarak araçlarda kullanılmıştır.
 
 
AYÇİÇEĞİ YAĞI ALIRKEN DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN HUSUSLAR
 
Ayçiçeği yağı alırken dikkat edilmesi gerekenlerin başında ise yüksek ısıya dayanıklı olması, vitamin değerlerini koruması, düzgün paketlemesi ve gereken işlemlerden titzlikle geçmiş olması gerekiyor. Ayçiçek yağının berrak olması ve dibinde tortu oluşmaması önemli. Yağın rengi ve kokusu ,elde edilen bitkiye, işleme şekline, iklime, kullanılan teknolojiye göre değişebilir. Renk, koku ve tat yine saflık kriteri değildir, yani sadece bu özellikle bakılarak hile yapılıp yapılmadığı anlaşılmaz .
 
AYÇİÇEK YAĞININ ÜRETİM YERLERİ
 
Ülkemizde yağlık ayçiçeği üretimi, genelde Trakya-Marmara Bölgesinde yoğunlaşmış iken, çerezlik üretimi ise, çoğunlukla İç ve Doğu Anadolu Bölgesinde, az miktarda diğer bölgelerde ekimi yapılmaktadır. Türkiyedeki yağlık ayçiçeği ağırlıklı olarak Trakya Bölgesi ve Konya 'da üretilmektedir.
 
Ayçiçeği üretimi en çok Tekirdağ ilinde ve 267 bin 12 ton ile gerçekleşmiştir. Sonrasında Edirne ilinde 226 bin 573 ton, Konya ilinde 217 bin 634 ton, Kırklareli ilinde 188 bin 998 ton ve Adana ilinde 134 bin 361 ton şeklinde üretimi gerçekleşmiştir. Ülkemizde üretilen bitksel yağların % 50' si de ayçiçeğinden elde edilmektedir. Türkiye, son 10 yılın ortalamasına göre 1,5 milyon tonluk ayçiçeği üretimi ile son on yıllık ortalaması 36 milyon ton olan dünya ayçiçeği üretiminin % 4'ten fazlasını gerçekleştirmektedir.